Phần 3 của se-ri bài viết Bảo vệ tủy và bảo tồn chóp răng xin trình bày về quy trình bảo tồn chóp răng mở.
CHÓP MỞ
Chóp mở nằm ở chân răng của răng chưa đóng chóp cho đến khi hiện tượng đóng chóp xảy ra, vào khoảng 3 năm sau khi răng mọc. Khi răng không bị các bệnh lý của tủy hoặc mô quanh chóp, chóp mở sẽ phát triển bình thường. Tuy nhiên, nếu tủy bị hoại tử trước khi chân răng được hình thành đầy đủ, sự hình thành ngà răng sẽ dừng lại và chân răng ngừng phát triển. Hậu quả là chân răng sẽ ngắn và mỏng, do đó, vách của chân răng sẽ yếu. Hình ảnh vách phần chóp có thể phân kỳ (Hình 1), song song, hoặc hơi hội tụ, phụ thuộc vào giai đoạn phát triển của chân răng. Chóp tương đối rộng và không có thắt chóp (Hình 2). Chóp mở cũng có thể gặp ở răng đã đóng chóp nhưng bị tiêu chóp quá mức sau điều trị chỉnh nha hoặc viêm quanh chóp nặng (Hình 3). Xử lý tổn thương tủy ở các ca có chóp mở thực sự là một thử thách lớn. Khi chóp chưa đóng, không thể sử dụng các thủ thuật điều trị tủy thông thường, kết quả của điều trị là không thể đoán trước được. Phụ thuộc vào khả năng sống của tủy, có thể tiến hành hai phương pháp – sinh chóp (liệu pháp bảo tồn tủy) hoặc đóng chóp (can chóp).
Chẩn đoán và đánh giá
Không thể nhấn mạnh quá mức tầm quan trọng của việc đánh giá lâm sàng cẩn thận và chẩn đoán chính xác trong điều trị răng chưa đóng chóp có tổn thương tủy.
Phân tích phim X-quang có thể khó khăn trong trường hợp răng chưa đóng chóp. Một vùng thấu quang thường bao quanh chóp của một răng chưa đóng chóp với tủy khỏe mạnh. Có thể khó khăn để phân biệt giữa vùng thấu quang sinh lý này với vùng thấu quang bệnh lý do tủy hoại tử. Ranh giới (viền) của vùng thấu quang do tổn thương có xu hướng khuếch tán, không có vỏ (noncorticated). Ngoài ra, so sánh với vùng quanh chóp của răng đối bên có thể sẽ có ích. Hình ảnh trên phim X-quang là hình ảnh 2 chiều. Do đó ta chỉ thấy được hình chiếu của chóp lên mặt phẳng gần-xa trên phim X-quang thông thường. Nhiều khi, chóp hầu như đóng lại hoàn toàn ở hướng nhìn này, nhưng thực tế lại mở rộng khi quan sát từ hướng bên (Hình 3).
Hình 1 A, Răng cửa (tiền sử lung lay do chấn thương) có chóp mở (vách phân kỳ), tủy hoại tử, và bệnh lý quanh chóp. Can chóp được chỉ định. B, Vùng chóp của một răng cửa giữa chưa đóng chóp nhổ ra từ một trẻ 7 tuổi. Chóp mở, thành ngà của chóp mỏng như vỏ trứng. Điều trị các răng này rất khó, tiên lượng lâu dài là không chắc chắn. (Courtesy Dr. L. Baldassari-Cruz.)
Hình 2 Răng cửa có tủy hoại tử, nhưng ngà răng đã hình thành nhiều và chóp mở (thành song song). Một lỗ mở vào buồng tủy đã được tạo ra. Can chóp được chỉ định. Tiên lượng lâu dài là tương đối tốt.
Hình 3 Chóp bị tiêu (trở thành chóp mở) nguyên nhân là viêm quanh chóp do hoại tử tủy.
Hình 4 A, Vách của hóp gần như song song khi nhìn từ hướng mặt. B, Nhìn từ hướng bên, vách của chóp phân kỳ.
Hình 5. Sơ đồ lựa chọn phương pháp điều trị
Đáng tiếc là không có sự tương quan mật thiết giữa kết quả của mỗi nghiệm pháp trên và chẩn đoán mô học về tình trạng tủy trên thực tế. Tuy nhiên, bằng cách phối hợp những thông tin thu được từ hỏi bệnh, khám lâm sàng, và các nghiệm pháp chẩn đoán, ta có thể đưa ra được một chẩn đoán chính xác về tình trạng tủy và mô quanh chóp.
Kế hoạch điều trị
Điều quan trọng cần xem xét trong lập kế hoạch điều trị đó là trạng thái của tủy và mức độ phát triển của chân răng. Nếu chẩn đoán là viêm tủy hồi phục, phương pháp điều trị phù hợp là liệu pháp bảo tồn tủy, hay sinh chóp, bất kể mức độ phát triển của chân răng. Tùy thuộc vào mức độ tổn thương tủy mà ta có thể chỉ định che tủy, lấy tủy buồng nông hoặc lấy tủy buồng.
Nếu chẩn đoán là viêm tủy không hồi phục hoặc hoại tử tủy, phương pháp điều trị thích hợp được quyết định bởi mức độ phát triển của chân răng. Nếu chân răng đã phát triển đầy đủ và chóp đã đóng, ta có thể điều trị tủy. Tuy nhiên, nếu sự phát triển của chân răng chưa hoàn thành, ta phải gây can chóp trước khi trám bít.
Trong khi lập kế hoạch điều trị, cần phải cân nhắc liệu có phục hồi được răng hay không và nguy cơ vỡ chân răng do vách mỏng. Sự đồng ý của bệnh nhân cũng quan trọng, bởi vì điều trị răng chưa đóng chóp bằng cách gây can chóp (thường không phải là phương pháp được ưa thích) có thể đòi hỏi bệnh nhân đến khám nhiều lần trong thời gian dài. Các phương pháp thay thế cho phương pháp gây can chóp bao gồm kỹ thuật hàng rào chóp (single-visit apexification), phẫu thuật nội nha, hoặc nhổ răng.
Theo dõi phần 1 tại đây
Theo dõi phần 2 tại đây.
